Rola kuratora sądowego w przeciwdziałaniu przemocy i realizacji procedury Niebieskie Karty

Nasz portal jest partnerem Wrocławskiej Kampanii Przeciwdziałania Przemocy „Biała Wstążka”. Z tego powodu udostępniamy nasze internetowe łamy autorkom dwóch tekstów opracowanych na potrzeby tej ważnej akcji. Dzisiaj pierwszy z nich, przygotowany przez panią kurator specjalistę Joannę Poprawę z I Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej do Wykonywania Orzeczeń w Sprawach Rodzinnych i Nieletnich w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu, członkinię Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie we Wrocławiu, certyfikowaną specjalistkę w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie (PARPA).

W Polsce głównym aktem prawnym regulującym kwestie przemocy w rodzinie jest Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dn. 29.07.2005 r. oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13.09.2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”. Jedną z ważnych przesłanek, które niosą te akty prawne to idea przeciwdziałania przemocy w oparciu o interdyscyplinarne działania. Dzięki temu możemy patrzeć na zjawisko przemocy, które nie jest jednolite, z różnych perspektyw.

Skuteczne działania na rzecz rodziny dotkniętej przemocą opierają się na współpracy służb i instytucji w ramach Zespołu Interdyscyplinarnego oraz tworzonych przez Zespół Grup Roboczych. Taka forma oddziaływania na rodzinę w kryzysie pomaga połączyć środki i kompetencje oraz możliwości  poszczególnych służb w tym samym czasie. Daje możliwość działań interwencyjnych i pomocowych wobec rodzin uwikłanych w przemoc, a także zaopiekowania się osobami doświadczającymi przemocy w ramach jednego systemu rodzinnego. Interdyscyplinarność w procesie wyprowadzania rodziny z kryzysu, jakim bez wątpienia jest przemoc, daje również znacznie większe możliwości oddziaływania na sprawców. 

Reasumując: w grupie jest siła i moc, którą można przekazać tym, którzy ją utracili, czyli osobom doświadczającym przemocy. W grupie można zaprojektować skuteczną interwencję wobec sprawcy przemocy, a co najważniejsze ochronić dzieci, które są bezpośrednimi obserwatorami i zarazem ofiarami przemocy w rodzinie.

Warto tutaj podkreślić, iż zgodnie z konwencją stambulską (…) dzieci  są  ofiarami  przemocy  domowej,  również  jako  świadkowie (…).  Dlatego też w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ustawodawca powołał Zespół Interdyscyplinarny w ramach którego poza Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Policją, Oświatą, Ochroną zdrowia, Organizacjami Pozarządowymi jest również przedstawiciel Sądu w osobie kuratora sądowego rodzinnego i/lub kuratora sądowego dla dorosłych. Zespół Interdyscyplinarny powołuje Grupy Robocze, w których skład, w uzasadnionych przypadkach,  wchodzą również kuratorzy sądowi. Uzasadnionym przypadkiem dla powołania do Grupy Roboczej kuratora sądowego jest sprawowany w rodzinie objętej procedurą „Niebieskie Karty” nadzór lub dozór kuratora.  Grupy Robocze tworzone w indywidualnych przypadkach rodzin objętych procedurą „Niebieskie Karty” pomagają uzyskać większy dostęp do informacji oraz umożliwiają ich wymianę wśród członków grupy, dają przede wszystkim możliwość dzielenia się zadaniami pomiędzy członkami grupy w zależności od kompetencji i instytucji jakie reprezentują, dają siłę i wsparcie osobom pomagającym, umożliwiają wieloaspektową pracę z rodziną oraz podejmowanie szybkich, niezbędnych i adekwatnych do bieżącej sytuacji rodziny działań.

Interdyscyplinarne podejście do przypadków przemocy pozwala na systematyczne, spójne i jednolite działania na rzecz przerwania przemocy w rodzinie, wobec której działania te są podejmowane.

Kurator rodzinny, czy kurator dla dorosłych, realizując zadania wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy rodzinie: 

• może być członkiem Zespołu Interdyscyplinarnego;
• może być zapraszany do pracy w ramach grupy roboczej;
• jest zobowiązany do monitorowania realizacji zarządzeń sądu (nakaz opuszczenia lokalu, zbliżania się);
• może składać wnioski do sądu o zarządzenie wykonania warunowo zawieszonej kary pozbawienia wolności lub cofnięcie warunkowego zwolnienia.

Kurator sądowy jest na „pierwszej linii frontu” w środowisku. Pomimo faktu, że sam nie może wszcząć procedury Niebieskie Karty – kurator jest osobą, która często ten fakt dostrzega jako pierwsza. W takiej sytuacji zgłasza podejrzenie występowania przemocy służbom posiadającym kompetencje do wszczęcia tej procedury. Powiadamia również Sąd w ramach swoich obowiązków służbowych o zaistniałej przemocy w rodzinie, a także podejmuje niezbędne działania, w tym interwencje, które mają na celu przerwanie przemocy i zapewnienie bezpieczeństwa osobom doznającym przemocy. 

Kurator jest jedną z osób, które mają szczególny wpływ na przeciwdziałanie i zatrzymanie przemocy w rodzinach, które są pod jego nadzorem lub dozorem. Wspiera i pomaga w ramach grup roboczych służby podejmujące działania na rzecz pomocy rodzinie dotkniętej przemocą, również jako kurator dla dorosłych podejmuje interwencje wobec sprawcy.  Niepodważalna jest jego rola i wpływ na proces zatrzymania przemocy. Kurator sądowy to jedno z najważniejszych ogniw systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Przygotowała: Joanna Poprawa