WYSOKI SĄDZIE, WYSŁUCHAJ DZIECKO! – kampania społeczna Fundacji Dzieci Niczyje i Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce

Wysoki Sądzie, wysłuchaj dziecko!

Fundacja Dzieci Niczyje i Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce, pod honorowym patronatem Krajowej Rady Sądownictwa i Rzecznika Praw Dziecka, zainaugurowały kampanię społeczną dotyczącą wysłuchania dziecka przez sędziego w postępowaniu cywilnym. Akcja realizowana pod hasłem „Dziękuję za wysłuchanie”, adresowana jest do przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości – sędziów wydziałów cywilnych oraz wydziałów rodzinnych i nieletnich. Kampania ma na celu uwrażliwienie i upowszechnienie wiedzy na temat wysłuchania dziecka w postępowaniu cywilnym poprzez podkreślenie istoty i wartości tej czynności.

Dzieci mają prawo do wyrażania poglądów we wszystkich sprawach, które ich dotyczą. Ten zapis Konwencji o prawach dziecka oraz Konstytucji RP ma zastosowanie także w sytuacjach postępowania cywilnego dotyczącego młodego człowieka (art. 216 ze zn.1 i 576§2 kpc). W praktyce oznacza to, że sąd, przed podjęciem decyzji dotyczącej losów dziecka, powinien osobiście poznać jego stanowisko i wziąć je pod uwagę przy rozstrzyganiu. Celem czynności wysłuchania jest uwzględnienie w postanowieniach sądu najlepiej pojętego interesu konkretnych dzieci.

Wysłuchanie opiera się na prowadzeniu rozmowy w sposób odpowiadający możliwościom dziecka. Jego podstawową zasadą jest, aby nie obciążać młodego człowieka poczuciem odpowiedzialności za rozstrzygnięcia sądu oraz nie wikłać go w toczące się wokół sprawy konflikty (np. między opiekunami).

Dzieci mogą być wysłuchiwane przez sąd w sprawach cywilnych – np. w sprawach związanych z ustalaniem kontaktów z rodzicami, władzy rodzicielskiej, miejsca pobytu, orzeczenia i rozwiązania przysposobienia czy przeniesienia z placówki opiekuńczo-wychowawczej lub rodziny zastępczej.

Badania Fundacji Dzieci Niczyje z 2015 i 2016 roku wskazują, że sędziowie bardzo rzadko korzystają z możliwości bezpośredniego kontaktu z dzieckiem. W przeanalizowanych sprawach dotyczących ograniczenia władzy rodzicielskiej, jedynie 5% dzieci rozmawiało z sędzią – mówi dr Monika Sajkowska, prezeska Fundacji Dzieci Niczyje. Wynika to z niepełnego uregulowania tej czynności w ustawie, braku wiedzy o przysługującym uprawnieniu u dzieci i ich rodziców oraz niewystarczającej świadomości sędziów, że kontakt z dzieckiem pomaga podjąć lepszą decyzję – dodaje Sajkowska.

Wysłuchanie jest szczególną czynnością służącą temu, aby sąd zapoznał się ze stanowiskiem dziecka i na tej podstawie – stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka – uwzględnił jego zdanie i rozsądne życzenia. Wysłuchanie daje możliwość bezpośredniego kontaktu sędziego z dzieckiem, lepszego poznania jego potrzeb i uwzględnienia jego opinii. Warto podkreślić, że wysłuchanie – w odróżnieniu od przesłuchanie – nie jest czynnością dowodową.

Wysłuchanie dziecka jest czynnością ważną dla sędziego orzekającego, jak również i dla małoletniego dziecka będącego podmiotem konfliktu. Jego upodmiotawianie daje mu szansę na wyrażenie własnego zdania i przyczynia się do trafności wydanego orzeczenia. Sędziowie cały czas poszerzają wiedzę w zakresie psychologicznych aspektów wysłuchania dziecka, a działania podejmowane w ramach kampanii przyczynią się do dalszego jej poszerzania – mówi sędzia Dorota Hildebrand-Mrowiec, prezeska Stowarzyszenie Sędziów Rodzinnych w Polsce.

W ramach akcji „Dziękuję za wysłuchanie” podejmowane będą działania edukacyjne polegające na popularyzacji rekomendacji „Jak zorganizować wysłuchanie dziecka w trybie art. 216 ze zn.1 i 576§2 kpc” oraz specjalnego numeru kwartalnika Fundacji Dzieci Niczyje „Dziecko krzywdzone. Teoria. Badania. Praktyka” zawierającego eksperckie artykuły na temat problematyki wysłuchania dziecka. Podczas kampanii będą też prowadzone szkolenia dla sędziów wydziałów cywilnych oraz wydziałów rodzinnych i nieletnich z zakresu psychologicznych aspektów wysłuchania dziecka.

Zgodnie z art. 12. Konwencji o prawach dziecka każde dziecko ma prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach go dotyczących, co oznacza m. in. możliwość wypowiadania się w każdym postępowaniu sądowym. Warto zatem uwrażliwiać przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości na problematykę wysłuchana dzieci przez sąd w postępowaniu cywilnym. Wysłuchanie daje możliwość poznania zdania dziecka i pomaga wydać rozstrzygnięcie zgodne z jego najlepszym dobrem – mówi Marek Michalak, Rzecznik Praw Dziecka

Akcje wspierają Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży SZANSA w Głogowie, Grudziądzkie Towarzystwo Pomocy Dziecku i Rodzinie „Homini” oraz Polskie Stowarzyszenie Pedagogów i Animatorów KLANZA Oddział Białostocki

Kampania jest częścią projektu „Dajemy dzieciom siłę! – prawa dzieci w procedurach prawnych” realizowanego w ramach programu „Obywatele dla Demokracji” finansowanego z Funduszy EOG.

Więcej informacji o kampanii, jak również materiały edukacyjne, są dostępne na stronach: http://wymiarsprawiedliwosci.fdn.pl/dziekuje-za-wysluchanie i www.edukacja.fdn.pl.