Jesteśmy liderami w Europie w stosowaniu środków i sankcji wolnościowych!
Koniec pierwszej połowy roku to tradycyjnie czas publikacji raportów SPACE I i SPACE II sporządzanych corocznie przez pracowników naukowych Uniwersytetu w Lozannie dla Rady Europy. Raport SPACE II poświęcony jest ilości orzekanych kar alternatywnych dla pozbawienia wolności. Wnioski z tegorocznego raportu są podobne do ubiegłorocznych. Państwa europejskie coraz częściej sięgają do sankcji i środków, które utrzymują przestępców we wspólnocie bez pozbawiania ich wolności. Po kilku latach przerwy raport uwzględnia tym razem dane z Polski. I od razu okazuje się, że Polska ma najwyższy w Europie tzw. współczynnik probacyjny! Potwierdza to analizę, jaką na potrzeby publikacji Współczesne wyzwania kurateli sądowej w Polsce pod red. dra hab. Adama Kwiecińskiego przygotował w ubiegłym roku kurator Grzegorz Miśta. Mamy przy tym do czynienia z sytuacją trwałą, utrzymującą się na przestrzeni lat.
Z raportu Rady Europy wynika, że w dniu 31 stycznia 2019 r. w Europie było około 2 milionów osób podlegających alternatywom pozbawienia wolności, takim jak: dozór elektroniczny, kara ograniczenia wolności, warunkowe umorzenie, warunkowe zawieszenie kary lub warunkowe przedterminowe zwolnienie. W latach 2018-2019 populacja osób poddanych oddziaływaniom służb probacyjnych wzrosła o 7,9%, z 1 547 572 do 1 699 676 osób, biorąc pod uwagę 28 agencji krajowych, które dostarczyły dane dla obu tych lat (czyli bez Polski), podczas gdy średni wskaźnik probacyjny (probation population rate – liczba „probantów” na 100 000 mieszkańców) tych krajów wzrósł ze 137,8 do 139,6. Dla porównania wskaźnik probacyjny dla Polski był niemal pięciokrotnie wyższy (!) i wynosił 646,1. Był to najwyższy wskaźnik w Europie. Polska znalazła się obok takich krajów, jak Turcja, Gruzja i Litwa. W dalszej kolejności znalazły się Rosja, Estonia, Łotwa oraz Belgia, Szkocja i Rumunia, które jednak przekazały do raportu liczbę spraw, a nie osób objętych oddziaływaniami służb probacyjnych, przez co porównanie nie może być w pełni miarodajne. Poniższy slajd obrazuje opisywaną sytuację.
W Polsce na 31 stycznia 2019 roku liczba osób objętych oddziaływaniami służb probacyjnych (tylko pion karny) wyniosła 245 328. Dla porównania w tym czasie francuskie służby probacyjne pracowały ze 175 978 skazanych (Francja ma 67 mln obywateli). W Anglii i Walii (59,6 mln obywateli) liczba osób poddanych oddziaływaniom kuratorów wyniosła 180 478, w Hiszpanii (46,9 mln obywateli) 60 157, we Włoszech (60,3 mln obywateli) 81 623. W wymienionych krajach o wyraźnie większej liczbie mieszkańców niż ma Polska, liczba osób objętych działaniami służb probacyjnych jest znacząco niższa. To pokazuje, jak ważną rolę pełnią w realizacji polityki kryminalnej polscy kuratorzy sądowi.
Badanie SPACE II zostało opublikowane wraz ze specjalnym raportem SPACE I dotyczącym więźniów w Europie w czasach pandemii. To sprawozdanie zawiera ocenę krótkoterminowego wpływu pandemii COVID-19 na populacje więźniów w Europie w okresie do 15 kwietnia 2020 r., czyli w przybliżeniu w pierwszym miesiącu obowiązywania ograniczeń epidemicznych.
Dwadzieścia z 43 administracji więziennych poinformowało o zwolnieniu więźniów, w celu zapobieżenia rozprzestrzeniania się w zakładach karnych COVID-19, stosując różne środki, takie jak amnestie, wcześniejsze i tymczasowe zwolnienia oraz inne alternatywy dla pozbawienia wolności. Średnio te 43 administracje więzienne uwolniły 5% populacji osadzonych (ponad 118 000 więźniów).
Wyłączając kraje o liczbie mieszkańców poniżej 500 000, tymi, które zwolniły najwięcej więźniów, były Turcja (35%; 102 944 więźniów), Cypr (16%; 121), Słowenia (16%; 230), Portugalia (15%; 1874), Norwegia (13%; 401), Irlandia (12%; 476), Włochy (9,4%; 5 739) i Hiszpania (7,4%; 4 356).
Polska nadal znajduje się w czołówce europejskich krajów z najwyższą średnią osadzonych na 100 000 mieszkańców. Wskaźnik prizonizacji wyniósł u nas 190. Gorzej jest tylko w Rosji, Turcji, Azerbejdżanie, Czechach i na Litwie.
Podsumowanie raportu Space II dostępne jest tutaj.