Covidowe zmiany w prawie karnym

Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2, wywołującego chorobę COVID-19, to zjawisko związane nie tylko ze zdrowiem ludzi. Wpływa ono na procesy gospodarcze, sposoby organizowania pracy i edukacji, jak i na nasze codzienne nawyki i zwyczaje. Z kolei wprowadzony w Polsce w związku z nią (pandemią) stan epidemii, nie oszczędził także prawa karnego, wprowadzając dotychczas szereg zmian w różnych przepisach, w tym tych istotnych z poziomu pracy kuratora sądowego dla dorosłych. Wystarczy tylko wspomnieć o zmianach w zakresie orzekania kary łącznej w ramach wyroku łącznego, wprowadzone w Kodeksie karnym z mocy art. 38 pkt 3-7 ustawy z dnia 24 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19, które weszły w życie z dniem 24 czerwca 2020 roku.

Zmiana o tyleż istotna, że to sądowy kurator zawodowy, jako organ wykonujący orzeczenie, w myśl dyspozycji wynikającej z art. 12b Kodeksu karnego wykonawczego, dodatkowo wzmocnionej treścią §47 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 czerwca 2016 r. w sprawie sposobu i trybu wykonywania czynności przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych, ma obowiązek niezwłocznego zawiadomienia właściwego sądu o warunkach do wydania wyroku łącznego, jeśli stwierdzi taką okoliczność.

Poza samą zmianą treści przepisów i warunków odnoszących się do łączenia kar, szczególnie warto zwrócić uwagę na tzw. przepisy temporalne, zawarte w rozdziale 8 ustawy nowelizującej. W myśl tychże przepisów (vide art. 81), ’Przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy’, a ’Przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy’. Oznacza to w skrócie, że niemożliwym staje się łącznie kar orzeczonych prawomocnie przed dniem 24 czerwca 2020 roku z karami orzeczonymi prawomocnie po tym czasie.

Kontynuując temat istotnych zmian w prawie karnym z punktu widzenia kuratora dla dorosłych nie sposób nie wspomnieć o procedowanych aktualnie zmianach w przepisach odnoszących się m.in. do zawieszenia terminów biegu przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Podobne przepisy obowiązywały już w okresie od 31 marca do 16 maja 2020 r., kiedy to z mocy art. 15zzr ust. 6 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 568 ze zm.), terminy do przedawnienia wykonania kary w sprawach o przestępstwa, przestępstwa i wykroczenia skarbowe oraz w sprawach o wykroczenia nie biegły w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19. To jest de facto od dnia 14 marca 2020 roku, kiedy to rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 roku w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego, wprowadzono tenże stan, zastąpiony poźniej stanem epidemii.

Pomysł, aby wrócić do tych rozwiązań odżył na nowo. W dniu 19 stycznia br. do Sejmu RP wpłynęła autopoprawka do poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk 867-A), w myśl której (pkt 4) w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w terminie 6 miesięcy po dniu ich odwołania, nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe. Projekt zakłada, że przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym projektowaną ustawą będzie stosować się do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie ustawy oraz do kar orzeczonych również przed dniem jej wejścia w życie, chyba że termin przedawnienia już upłynie. 

W dniu 20 kwietnia ustawa ta została uchwalona przez Sejm i następnego dnia przekazana do Marszałka Senatu, celem dalszego procedowania (druk 383).