W European Probation Journal ukazał się właśnie artykuł dr Anny Matczak, kryminolog z the Hague University of Applied Sciences, członkini Komitetu Badawczego European Forum for Restorative Justice, poświęcony wrocławskiemu modelowi wykonywania kary ograniczenia wolności – The penal narratives of community sentence and the role of probation: The case of the Wrocław model of community service.

European Journal of Probation jest recenzowanym czasopismem akademickim, którego celem jest promowanie badań porównawczych nad probacją i sprawiedliwością społeczną w Europie. Celem czasopisma jest publikacja (w języku angielskim) artykułów, recenzji i komentarzy naukowych, które zostały uznane za godne publikacji przez odpowiednich specjalistów i zaakceptowanych przez Redakcję, a które zawierają merytoryczne relacje z badań dotyczących tematyki stażowej (w szczególności badań porównawczych). Czasopismo ma charakter międzynarodowy w tym sensie, że stara się, w miarę możliwości, publikować materiały autorów cieszących się międzynarodową renomą oraz artykuły interesujące dla międzynarodowej publiczności.

Autorka artykułu przeprowadziła badania w ramach wizyty studyjnej we Wrocławskim Centrum Sprawiedliwości Naprawczej, gdzie rozwijany jest kaskadowy model wykonywania kary ograniczenia wolności. Jego najważniejszą cechą jest występowanie wyspecjalizowanej jednostki pośredniczącej pomiędzy kuratorską służbą sądową – odpowiedzialną za wykonywanie kar ograniczenia wolności, a reprezentującymi wspólnotę lokalną podmiotami, na rzecz których prace społeczne są wykonywane. Ważne jest to, że jednostka ta (WCSN) wyposażona jest w narzędzia umożliwiające potraktowanie osób skazanych w duchu paradygmatu problem solving justice. Wykonywanie kar traktowane jest jako okazja do odbudowania relacji społecznych, do czego angażuje się przedstawicieli społeczności lokalnej (m.in. rosnąca rola rad osiedli, nasycenie modelu organizacjami pozarządowymi – małymi ale aktywnymi jednostkami).

Dr Anna Matczak wyniki swoich badań osadziła w kontekście koncepcji brytyjskich kryminologów specjalizujących się w tematyce probacji – Gwena Robinsona z University of Sheffield, Fergusa McNeilla z University of Glasgow i Shadda Maruny z Queen’s University Belfast zawartej m.in. w ich publikacji z 2012 roku: Punishment in Society: The Improbable Persistence of Probation and other Community Sanctions and Measures i rowijanej w puźniejszych opracowaniach. W skrócie zakłada ona, że w każdej z kar wykonywanych w społeczeństwie (community sanctions) można dostrzec cztery kluczowe narracje penalne: menadżerska, punitywna, resocjalizacyjna, naprawcza. Naukowcy ci stwierdzili, że generalnie nie jest tak, że jakakolwiek kara jest nasycona tylko jedną narracją, lecz one przeplatają się ze sobą z różną intensywnością.

Brytyjscy badacze coraz częściej podają, że tamtejsza probacja traci swój walor resocjalizacyjny i coraz bardziej dominuje w niej narracja punitywna. W dyskusji naukowców pojawiają się dwa głosy – jedni uważają, że kara powinna mieć jednorodny charakter i być budowana wokół jednej z wymienionych wyżej narracji. Inni jednak podnoszą, że jest to utopijne podejście i w praktyce zawsze narracje te przenikają się z różnym nasileniem. W zależności od tego, który komponent będzie wzmacniany, kara może różnić się sposobem jej wykonywania. Dr Anna Matczak skłania się do poparcia tej grupy ekspertów, którzy uważają, że narracja naprawcza może być istotnym komponentem wykonywania kar a nie samoistną alternatywą dla nich. Badania przeprowadzone we Wrocławskim Centrum Sprawiedliwości Naprawczej, a także wcześniejsze badania prowadzone w ramach doktoratu realizowanego w Departamencie Socjologii London School of Economics na temat tego, jak polskie społeczeństwo widzi potencjał kar z obowiązkiem wykonywania prac na cele społeczne, utwierdzają ją w tym sposobie myślenia. Dr Matczak kończy swoje rozważania konkluzją, że kuratorom zawodowym w praktyce nie jest łatwo te „wielkie koncepcje kryminologiczne” implementować i muszą poruszać się pomiędzy różnymi narracjami penalnymi. Potencjał Wrocławskiego Centrum Sprawiedliwości Naprawczej daje jednak nadzieję, że przy odpowiednim akcentowaniu narracji naprawczej, jej zrozumieniu, wzmocnionym edukacją i rozwojem odpowiedniej kultury komunikacji kuratorów sądowych – ze skazanymi ale i ze społeczeństwem, dojdzie do tego, że kara ograniczenia wolności realizowana w modelu kaskadowym będzie pełnoprawną praktyką naprawczą ralizowaną w duchu paradygmatu sprawiedliwości naprawczej.