Aktualnie ogłoszony stan epidemii COVID-19, powoduje, że dużo osób jest bardziej niż zwykle odizolowana od społeczeństwa. Chociaż powszechnie to dom uważany jest za najbezpieczniejsze miejsce do przeczekania epidemii, to izolacja pod jednym dachem z osobą przemocową może tylko pogorszyć sytuację osób doświadczających przemocy domowej. albowiem stwarza większe niebezpieczeństwo dla takich osób.

Na tę sytuację zwrócił uwagę w swoim wystąpieniu do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar, wskazując min., że Ograniczenia, mające na celu ochronę zdrowia publicznego, spowodowały (…), że osoby doświadczające przemocy domowej znalazły się w bardzo trudnej sytuacji. Od ponad dwóch tygodni znajdują się w zamknięciu z osobami, które stosują przemoc, a standardowe środki wsparcia i działalność instytucji udzielających pomocy zostały znacznie ograniczone.

W dalszej części wystąpienia, RPO zwrócił także uwagę na to, że (…) niezwykle istotne jest, aby wszystkie osoby, które przebywają teraz w izolacji społecznej miały pewność, że w razie potrzeby uzyskają niezbędne wsparcie, a sprawcy przemocy w rodzinie – w jakiejkolwiek jej formie: psychicznej, fizycznej, seksualnej, czy ekonomicznej – nie unikną odpowiedzialności za swoje zachowania wobec osób najbliższych.

W skierowanym wystąpieniu zawarte zostały również rekomendacje RPO, jak i informacja o przekazaniu uwagi do tzw. specustawy na temat koronawirusa, gdzie został podkreślony brak ujęcia w katalogu tzw. „spraw pilnych”, rozpatrywanych podczas epidemii przez sądy, nakazania opróżnienia lokalu mieszkalnego przez sprawcę przemocy w rodzinie oraz wstrzymania wykonania tytułów wykonawczych dotyczących eksmisji sprawców przemocy domowej, co może przyczynić się do wzrostu zagrożenia życia i zdrowia osób doświadczających przemocy domowej.

Przy tej okazji warto przypomnieć, że tę kwestię (wstrzymanie wykonywania tytułów wykonawczych, nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego) podnosił również OZZKS w swoich uwagach do specustawy aktualnie procedowanej z powodu COVID-19, wskazując: „Należy zauważyć, że osoby doznające przemocy domowej doświadczają jej mieszkając ze sprawcą. Nawet więc w sytuacji tak ekstraordynaryjnej, jaką jest zagrożenie, czy stan epidemii, nie powinny one zostać pozbawione tego instrumentu prawnego, jakim jest opróżnienie lokalu mieszkalnego. W ocenie OZZKS, przepis ten więc nie powinien dotyczyć sytuacji, kiedy to powodem opróżnienia lokalu jest stosowanie przemocy”.

Wystąpienie RPO do Minister Rodziny w sprawie osób doświadczających przemocy domowej

Trwa aktualnie 8. posiedzenie Sejmu IX kadencji, podczas którego procedowany jest m.in. rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (druki nr 299 i 299-A).

Projekt ten oprócz propozycji wprowadzenia szeregu bardzo istotnych i ważnych uregulowań, mających na celu umożliwienie szczególnych rozwiązań w zakresie przeciwdziałania negatywnym skutkom gospodarczo-społecznym w obecnej szczególnej sytuacji, wprowadza również nowe, nieznane dotąd rozwiązania, chociażby dotyczące postępowań przed sądami, czy zmian w ustawie Kodeks karny wykonawczy, istotnie rozszerzających dotychczasowe zastosowanie Systemu Dozoru Elektronicznego (SDE).

I właśnie przy okazji zmian w Kodeksie karnym wykonawczym, proponuje się podwyższenie górnej granicy orzeczonych kar lub sumy kar pozbawienia wolności, warunkującej możliwość odbycia kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, do 18 miesięcy (druk 299 plik pdf, strona 121 oraz strona 91 uzasadnienia projektu, a także druk 299-A plik pdf i tam strona 15 uzasadnienia).

Choć głównym celem projektowanej w obecnych warunkach nowelizacji Kodeksu karnego wykonawczego, rozszerzającej stosowanie Dozoru Elektronicznego ma być redukcja zagrożenia epidemiologicznego w polskich jednostkach penitencjarnych, to innym jej celem jest także racjonalna regulacja populacji więziennej oraz stworzenie lepszych warunków do prowadzenia kontrolowanego procesu resocjalizacji, readaptacji społecznej i zawodowej. Dlatego też projektodawcy postulują wprowadzenie na stałe tych rozwiązań do porządku prawnego, co ma zapewnić w przyszłości możliwość objęcia tym systemem o ponad 40 % większej populacji skazanych, niż dotychczas.

Wg danych statystycznych, dotyczących populacji skazanych, które pochodzą z Centralnej Bazy Danych Osób Pozbawionych Wolności prowadzonej przez Biuro Informacji i Statystyki Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w zakładach karnych i aresztach śledczych karę pozbawienia wolności do jednego roku i 6 miesięcy aktualnie odbywa około 12 tys. skazanych, którzy po wejście w życie wzmiankowanej nowelizacji dodatkowo uzyskaliby prawo do odbywania kary pozbawienia wolności w Systemie Dozoru Elektronicznego.

Projektowana nowelizacja w innym miejscu postuluje również wprowadzenie możliwości, w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, udzielenia przez sąd penitencjarny, na wniosek dyrektora zakładu karnego, zatwierdzony przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, skazanemu na niską karę, przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności (druk 299 plik pdf , art. 1 pkt 13 projektu – strona 16 oraz druk 299-A plik pdf, strona 6).

Druk nr 299 – tutaj

Druk nr 299-A – tutaj